FAYDALI BİLGİLER

Süt sığırlarının beslenmesinde kullanılan yemleri kaba yemler ve konsantre yemler olmak üzere ikiye ayırabiliriz.

KABA YEMLER

Ham selüloz(lif) bakımından zengin ancak besin maddeleri bakımından daha düşük değerli olan yemlere kaba yemler denir. Kaba yemleri silajlar, kuru otlar, samanlar, yeşil kaba yemler ile çayır ve mera otları olarak sıralayabiliriz.

Özellikle yüksek verimli ineklerin beslenmesinde kaliteli kaba yemlerin kullanılması, dengeli ve ekonomik beslemenin birinci şartıdır. Çünkü süt ineklerine verilecek günlük toplam yemin yarısı kaba yemlerden karşılanmalıdır. Bu, hayvanın sağlığı, sindirim faaliyetlerinin düzenli olması ve istenilen süt yağı ile süt veriminin sağlanabilmesi için mutlaka gereklidir. Süt sığırlarının beslenmesinde saman ve düşük kaliteli kuru otlar gibi zayıf kaba yemler kullanıldığında hayvanın ihtiyaçları karşılanamaz ve süt verimi düşer. Hayvanın gereksinimlerini karşılamak üzere günlük kaba yem oranı düşürülüp, fabrika süt yemleri gibi yemlerin miktarının artırılması durumunda ise süt yağı düşer, asidoz ve ayak hastalıkları gibi bir çok metabolik hastalık ortaya çıkar. Ayrıca, fazla konsantre yem kullanılması gerektiğinden besleme programı ekonomikliğini kaybeder. Ülkemizde kaba yem olanaklarının kısıtlı olduğu yerlerde sağım dönemindeki ineklere günde 3-4 kg. saman 8-10 kg. ya da daha fazla fabrika süt yemi verildiği görülmektedir. Bu durumda inek yukarıda bahsedilen bozukluklara yakalanmakta, süt yağı ve yıllık toplam süt verimi düşük olmaktadır. Silajlar ve özellikle de mısır silajı süt sığırlarının beslenmesinde çok değerli kaba yemlerdir. Silajlar ineklere 25-30 kg.’a kadar yedirilebilir. Kaliteli bir mısır silajı enerji bakımından oldukça zengindir. Günde 25-30 kg. mısır silajı yedirildiğinde ineğin yaşama payı ile süt verimi için gerekli olan enerjinin önemli bir kısmı karşılanabilir. Ancak mısır silajı protein bakımından yeterli olmadığı için mısır silajının yanı sıra kullanılacak olan konsantre yemlerin proteince zengin olması gerekir.

Domates ve bezelye posası silajları protein bakımından zengin silajlardır. Enerji kapsamları mısır silajına göre nispeten düşüktür. Bu nedenle enerji bakımından desteklenmelidirler. Pancar posası ise kuru maddeleri çok düşük olduğu için besin maddeleri bakımından fakirdir. Büyük kısmı su olduğu için özellikle yüksek verimli ineklere çok fazla verilmemelidir. Özellikle de protein bakımından çok düşük değerlidir.

Buğdaygillerin henüz tanelerin süt dönemindeyken biçilmesi ile yapılan silajlar da iyi bir kaba yemdir. Ancak, protein bakımından çok değerli olmadıkları gibi enerji bakımından da mısır silajına göre daha zayıftır. Çayır otu ya da buğdaygil hasılı silajları benzer değerlikte silajlar olarak yine de samana göre iyi kaliteli kaba yemlerdir.

Yonca, fiğ ve korunga gibi baklagil kuru otları protein bakımından zengin ve zamanında biçim yapıldıysa enerjileri bakımından iyi durumda olan kaba yemlerdir. Kalsiyum bakımından zengin olduklarından kaba yem olarak kullanıldığında ineklerin kalsiyum ihtiyacının karşılanmasında önemli rol oynarlar.

Çayır kuru otları ve kurutulmuş buğdaygil hasılları da mısır silajı ve baklagil kuru otlarından sonra değerli kaba yemlerdir. Ancak protein bakımından daha düşük değerli olmaları nedeni ile baklagil kuru otları ile karıştırılarak verilmeleri daha faydalı olur. Samanlar hem düşük besin maddeleri kapsamları ve hem de sindirilebilirliklerinin düşük olması nedeni ile özellikle de yüksek verimli ineklerin beslenmesinde tavsiye edilmezler. Ancak bazı durumlarda günlük toplam yeme az miktarda dahil edilebilir ya da düşük verimli ineklerde kaba yemin bir kısmını oluşturabilir.

KONSANTRE (YOĞUN,KUVVETLİ) YEMLER

Konsantre yemler enerji, protein ya da her ikisi bakımından zengin olabilen yemlerdir. Bir de vitamin ve mineraller bakımından yemleri takviye etmeye yarayan ve premiks adı verilen katkılar vardır.

Enerji konsantresi olarak yem karmalarında en çok kullanılanlar nişasta bakımından zengin olan tahıl taneleridir. Süt sığırlarının konsantre yem karmalarında kullanılan başlıca tahıl taneleri mısır, arpa, buğday, yulaf ve çavdardır. Genellikle protein oranları % 8-12 arasında değişir. Kolay sindirilebilir karbonhidratlardan olan nişasta oranları yüksek olduklarından tek başlarına verildiklerinde ya da alıştırılmadan fazla miktarda verildiklerinde asidozise neden olurlar. Bunlardan çavdar içerdiği tanen nedeni ile lezzetsiz olduğundan konsantre karmalara fazla miktarda katılmaz. Protein bakımından eksik olduklarından özellikle yüksek verimli ineklerin beslenmesinde protein konsantreleri ile takviye edilmelidirler.Buğdaygil tanelerinin sığırlara kırılarak ve hatta daha iyisi ezme şeklinde verilmeleri gerekmektedir. Aksi takdirde büyük bir kısmı işkembede değerlendirilmeden dışkı ile atılır.

Kepek, razmol ve bonkalit gibi değirmencilik yan ürünleri de sığırların beslenmesinde oldukça fazla kullanılır. Kepek yüksek selüloz içerir. Protein bakımından buğdaygil tanelerine göre biraz daha zengin ancak enerji bakımından daha fakirdir. Kepeğin yem karmasında hayvanlar alıştırılarak çoğaltılması olabilecek sindirim bozukluklarını engeller. Konsantre karmanın %20 den fazlasını aşmaması önerilir. Melas hem ekonomik hem de enerji bakımından değerli bir yem maddesidir. Toplam günlük yemin kuru madde esasına göre %15’ine kadar verilir. Miktarının alıştırılarak çoğaltılması gerekir. Yemlerin lezzetliliğinin artırılmasını ayrıca da bezelye ve domates posası silajlarının enerji değerlerinin artırılmasını sağlar. Silaj yapımı sırasında kolay eriyebilir. Karbonhidratlardan fakir fiğ, yonca, bezelye ve domates posası gibi yemlere karıştırılması hem enerji değerini hem de silaj kalitesini artırır. Saman ve kuru otlara yedirilmeleri sırasında melas dökülmesi bu otların sindirilebilirliğini düşürür.

Protein konsantrelerinin başında en çok kullanılanları yağlı tohum küspeleridir. Bunlardan ayçiçeği ve pamuk tohumu küspesi en çok kullanılanlardır. Ayçiçeği tohumun küspesi üretiliş şekline göre kalitesi ve protein düzeyi bakımından oldukça değişkenlik göstermektedir. Pamuk tohumunda ise ekspeller yolla üretilenlerin enerjisi yüksek ama protein değeri daha düşüktür. Pamuk tohumu da bütün olarak hayvan başına 3 kg.’a kadar yeme karıştırılabilir.

Soya küspesi ve tam yağlı soya özellikle yüksek verimli ineklerin beslenmesinde değerli yemlerdir. Rasyonda verim artırıcı özelliğe sahiptirler.

Süt sığırlarının beslenmesinde üre de protein kaynağı olarak kullanılmaktadır. Ancak bazı noktalara dikkat edilmelidir. Günlük toplam yem kuru maddesinin % 0,5’ini aşmayacak şekilde rasyona katılabilir. Ayrıca doğumdan sonraki ilk dönemde üre kullanımı tavsiye edilmez. Üre kullanımında şu noktalara dikkat edilmelidir: 1)Yemin her yerine homojen dağılımı sağlanmalıdır. 2) Üre kullanılan yemler kolay sindirilebilen karbonhidrat kaynaklarında zengin olmalıdır. 3) Üre kullanılan yemler kükürt ve kobalt bakımından takviye edilmelidir. 4) Üreli yem şu şekilde alıştırılarak yedirilmelidir: İlk üç gün toplam yemin 1/4’ü üreli yem, 3/4’ü üresiz; İkinci üç gün toplam yemin 2/4’ü üreli yem, 2/4 ‘ü üresiz; Üçüncü üç gün toplam yemin 3/4’ü üreli yem, 1/4’ü üresiz; Sonra tamamen üreli yeme geçilerek bir alıştırma dönemi uygulanır.

KAYNAK

AB ve Sungurlu Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü Ortak Projesi, Hayvancılığın Gelişimi ve Süt Endüstrisi Eğitim Kitabı. Sungurlu