MEMENİN YAPISI
Sağımın daha kolay anlaşılabilmesi ve doğru yapılabilmesi için meme hakkında bazı bilgilere ihtiyaç vardır. İneklerdeki dört meme başı birbirinden tamamen ayrı üniteler halindedir. Bunun bilinmesi bazı yanlış düşüncelerin ortadan kalkması açısından önemlidir. Gerçekten meme başlarından biri köreldiğinde ineğin süt veriminin azalmayacağına inananlar vardır. Oysa bir meme başı süt verimi açısından ineğin yaklaşık dörtte biridir. Körelen her meme başı kabaca süt veriminde dörtte bir azalma anlamına gelir.
Bir meme ve meme başının yapısı aşağıdaki şekilde kabaca gösterilmiştir. Şekilde görüldüğü gibi meme başlarının dışarıya açılan kısmının etrafında bir kas mevcuttur. Bu kas hem sütün dışarı akmasını önler hem de zararlı cisim ve mikroorganizmaların memeye girişine engel olur. Meme başı deliği yukarı doğru genişleyerek meme başı meme başı boşluğunu oluşturur. Sağım esnasında bu boşluğa inen süt alınır. Meme başı boşluğu meme başını geçtikten sonra daha büyük bir boşlukla devam eder. Sütün meme içindeki en büyük deposu olan bu boşluğa meme haznesi(boşluğu) adı verilir. Meme haznesinin etrafında çok sayıda kanal vardır. Bunlar süt yapan hücrelerin çevrelediği küçük boşluklardaki(alveollerdeki) sütü meme haznesine taşırlar. Kanallar alveollere gidildikçe incelir ve sayıca çoğalırlar. Alveoller, şekilde görüldüğü gibi, tek sıra hücre ile çevrelenmiş ufak baloncuklardır. Memede mevcut sütün tamamı bu baloncukların etrafındaki gözle görünmeyen hücreler tarafından yapılır. Oluşan sütün yaklaşık % 60’ı alveol boşluklarında depolanır. Geri kalan % 40 ise kanallarla meme haznelerindedir.SÜTÜN İNDİRİLMESİ
Sütün indirilmesi olayı çeşitli dış etkilerle sağlanan bir şartlı reflekstir. Sütün indirilmesini başlatan bu eylem yerine göre buzağının bırakılması, yemleme, memenin yıkanması veya sağım makinasının çalışması olabilir. Bu faktörlerden herhangi biri oksitosin hormonunun salgılanmasına yol açar.
Salgılanan oksitosin yaklaşık yarım dakika içerisinde kan yoluyla memeye ulaşır ve alveollerle küçük süt kanallarındaki sütün bırakılmasına imkan veren kas kasılmalarını sağlar. Bu noktadan sonra memedeki sütün tamamı sağıma hazırdır. Fakat bu durum, yani alveollerde ve ince süt kanallarında bulunan sütün sağılabilir durumda olması, herhangi bir olumsuzluk olmazsa, 5-7 dakika sürer, daha sonra oksitosin düzeyi etkisiz seviyeye iner.
Sağım sırasında inek korkutulur veya ineğe kötü davranılırsa süt indirilmesi durur. İşte sağım, bu bilgilerin ışığında ele alınmalı ve tüm uygulamalar oluşan sütün tamamını alabilmeye yönelik olmalıdır.
Kaynak: AKMAN, N.,2003.
Pratik Sığır Yetiştiriciliği. Türk Ziraat Mühendisleri Birliği Vakfı Yayını, Ankara
